SLI – specyficzne zaburzenie językowe

SLI to skrót od angielskiego terminu specific language impairment. Został on przetłumaczo­ny na język polski jako specyficzne zaburzenie językowe. Posługujemy się angielskim skró­tem, ponieważ jest on jednoznacznie rozpoznawany w środowisku naukowym, a w wielu krajach jest też znany opinii publicznej.

Dzieci z SLI wykazują swoiste trudności w przyswajaniu języka ojczystego przy dostatecz­nym opanowaniu innych sprawności poznawczych i motorycznych. Oznacza to, że wystę­pujący u nich znaczący deficyt językowy nie jest spowodowany:

• nieodpowiednią do wieku sprawnością narządów artykulacyjnych, takich jak np. ję­zyk, podniebienie czy wargi;

• zaburzeniami słuchu;

• chorobami ośrodkowego układu nerwowego;

• zaburzeniami emocjonalnymi;

• zaniedbaniami środowiskowymi.

 

Co to znaczy „deficyt językowy”?

Jeśli dziecko w zakresie kompetencji językowej nie wykazuje się umiejętnościami charakte­rystycznymi dla większości dzieci w tym samym wieku, mówimy o deficytach w tym wzglę­dzie. Tylko specjalista może określić, jak głęboki jest to deficyt, a więc jak dalece rozwój danego dziecka odbiega od typowego. Nie chodzi tutaj bowiem o porównywanie dziecka z jego kolegami czy koleżankami lub z dziećmi znajomych (co często rodzice sami sponta­nicznie robią), ale o miarodajną diagnozę w oparciu o normy rozwojowe opracowane dla bardzo dużych grup dzieci.

Jeśli nieprawidłowości rozwoju mowy u dziecka spowodowane są:

• autyzmem;

• poważnymi zaburzeniami neurologicznymi lub somatycznymi

• (np. urazem mózgu, rozszczepem warg czy podniebienia);

• zaburzeniami słuchu fizjologicznego;

• niepełnosprawnością intelektualną;

NIE DIAGNOZUJE SIĘ U NIEGO SLI!

Dzieci z SLI mogą mieć problemy w każdym aspekcie komunikacji językowej:

• dobo­rze słów,
• rozumieniu i tworzeniu zdań,
• poprawnej wymowie,
• odróżnianiu wyrazów podobnie brzmiących,
• układaniu opowiadań czy stosowaniu odpowiednich form w różnych sytuacjach społecznych.

 

Natężenie problemów w każdym z tych obsza­rów może być jednak znacząco różne.

Problemy towarzyszące SLI:

• kłopoty z pamięcią
• kłopoty z nauką matematyki wynikające np. z trudności w zrozumieniu poleceń tekstowych
• brak aktywnego udziału w lekcjach
• trudności z koncentracją uwagi
• trudności z czytaniem i pisaniem
• problemy z zachowaniem

Co możesz zrobić?

• Skonsultuj swoje spostrzeżenia z innymi nauczycielami. Zasięgnij rady logopedy i psychologa z Twojej placówki.
• Porozmawiaj z rodzicami. Dowiedz się, jak rozwijała się mowa dziecka i czy korzysta ono z opieki specjalistycznej.
• Skieruj rodziców na rozmowę z przedszkolnym/szkolnym logopedą i psychologiem.
• Wspólnie ze specjalistami z Twojej placówki przygotujcie opinię o dziecku i skierujcie rodziców do poradni psychologiczno-pedagogicznej.
• Poproś specjalistów o wskazówki dotyczące pracy z dzieckiem.
• Obserwuj uważnie dziecko, spróbuj rozpoznać jego mocne strony i potem staraj się je wzmacniać.

 

Stwórz sprzyjające środowisko lekcyjne dostosowane do potrzeb dzieci z zaburzeniami języka i komunikacji:

• Mów krótko i zwięźle, robiąc częste pauzy.
• Powtarzaj w miarę potrzeby.
• Akcentuj słowa kluczowe.
• Upewnij się, że dziecko zrozumiało usłyszany lub przeczytany tekst.
• Unikaj niedosłownych środków językowych (idiomów, metafor, ironii) lub upewnij się, że dziecko rozumie je we właściwy sposób.
• Używaj pomocy wizualnych: wykresów, symbolicznych ilustracji, grafów i różnych innych materiałów, które pozwolą utrwalić nowe pojęcia w sposób pozawerbalny.
• Ucz praktycznie: wykonuj z dziećmi eksperymenty, zamiast tylko o nich opowiadać.
• Daj dziecku więcej czasu na przetworzenie informacji językowej i na sformułowanie odpowiedzi.
• Daj dziecku możliwość szukania własnych rozwiązań i organizowania treści we własny, czasem niekonwencjonalny, sposób.
• Doceń każdy wysiłek dziecka, udzielaj mu pozytywnych informacji zwrotnych.
• Skup się na tym, co dziecko chce powiedzieć, a nie na tym, w jaki sposób to robi.
• Nie wywieraj na dziecko presji, nie zmuszaj do mówienia i czytania na głos przy innych dzieciach.
• Wymieniaj spostrzeżenia z rodzicami. Mogą oni dostarczyć Ci cennych wskazówek!

 

Rodzicu!

Jeśli Twoje dziecko nie mówi tak dobrze jak większość dzieci w jego wieku, ma problemy z komunikacją, zachowuje się, jakby nie słyszało albo nie rozumiało, co do niego mówisz, być może ma SLI lub jest dzieckiem z grupy ryzyka SLI.

Co możesz zrobić?

• Porozmawiaj o tym z najbliższym otoczeniem. Przekaż swoje wątpliwości pedia­trze/lekarzowi rodzinnemu, wychowawcom/nauczycielom dziecka. Skonsultuj się z przedszkolnym/szkolnym logopedą i psychologiem.

• Poproś specjalistów w przedszkolu/szkole o pisemną opinię na temat rozwoju Twojego dziecka. Zapytaj o możliwości pomocy. Przedszkola i szkoły współpracują z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i mogą skierować Twoje dziecko do odpowiedniej placówki.

• Pójdź do rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej na konsultacje ze specja­listami. Nie potrzebujesz do tego pisemnego skierowania od lekarza ani z przedszkola czy szkoły.

 

Co można uzyskać w poradni?

• bezpłatną opiekę i pomoc;

• opinię zawierającą opis funkcjonowania językowego Twojego dziecka oraz wskazówki dla nauczycieli dotyczące dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości Twojego dziecka;

• wskazówki dotyczące dalszego postępowania i codziennej pracy z dzieckiem;

• terapię logopedyczną i psychologiczną;

• w razie potrzeby – odroczenie obowiązku szkolnego dla dziecka.

 

Sprawdź, wraz ze specjalistą, czy Twoje dziecko dobrze słyszy. Problemy z mową mogą wynikać z niedosłuchu lub przejściowych kłopotów ze zdrowiem (zapalenie ucha, zbierający się płyn).

Zazwyczaj po każdej sesji terapeutycznej z logopedą rodzice dostają wskazówki do­tyczące dalszej pracy w domu. Stosuj się do zaleceń specjalistów. Staraj się pracować z dzieckiem dokładnie tyle czasu, ile zalecił logopeda.

O sposobach pracy możesz też poinformować nauczycieli. Często są chętni do pomo­cy i mogą wygospodarować czas na indywidualną pracę z dzieckiem lub pokierować codziennymi zajęciami tak, aby i Twoje dziecko mogło skorzystać z nich jak najwięcej.

Spróbuj dostosować swój język do możliwości Twojego dziecka:

• Mów nieco wolniej niż zazwyczaj. Dzieciom z SLI trudno przychodzi nadążanie za potokiem słów.

• Używaj prostych, krótkich zdań.

• Sprawdzaj, czy dziecko rozumie, co mówisz.

• Gdy dziecko tworzy niepoprawne gramatycznie zdania, staraj się przeformuło­wać je tak, aby zlikwidować błędy, ale nie rób tego w formie poprawiania dziec­ka ani nie wymagaj od niego powtarzania.

• Rozwijaj krótkie wypowiedzi dziecka, dodając jedno, dwa słowa.

• Nowe, trudne słownictwo zawsze objaśniaj, ale w prosty sposób.

• Upewnij się, że dziecko rozumie używane przez Ciebie powiedzenia i metafory.

• Nie trać cierpliwości, kiedy dziecko długo się zastanawia nad wypowiedzią. Daj mu czas. Niekiedy (ale nie za często) możesz dyskretnie doradzić, co mogłoby powiedzieć w danej sytuacji.

• Nie denerwuj się na dziecko. To nie jego wina, że nie może się wypowiedzieć lub nie rozumie, co się do niego mówi. Staraj się „wejść w skórę” swojego dziecka – choć przez chwilę spróbuj odegrać rolę osoby, która chciałaby przekazać swoje uczucia, myśli i potrzeby bez dostatecznych kompetencji językowych. Zrozum, jakie to frustru­jące, kiedy nie możesz się skutecznie komunikować z innymi ludźmi!

• Wzmacniaj mocne strony Twojego dziecka. Daj mu szansę na rozwijanie talentów i osiąganie sukcesów. Jeśli Twoje dziecko ma hobby (lubi np. sport lub rysowanie), stwarzaj mu jak najwięcej okazji do rozwijania go. Jeśli jeszcze nie wie, co je intere­suje, pomóż mu to odkryć. Sukcesy w ulubionej dziedzinie będą dla dziecka źródłem radości i podniosą jego samoocenę.

• Staraj się okazywać swojemu dziecku bezinteresowną miłość bez względu na jego postępy w problemowych obszarach rozwoju.

Pamiętaj!

Ty, jako rodzic, najlepiej znasz swoje dziecko. Współpraca z nauczycielami i terapeutami oraz wzajemna wymiana spostrzeżeń to klucze do skutecznej terapii Twojego dziecka i budowania przyjaznego mu środowiska!

Specjalistę należy dobrać niezwykle starannie. Powinien on pracować nie tylko z dzieckiem, ale i z rodzicami. Zazwyczaj wykonywanie zawodu logopedy kojarzy się z korektą wad wymowy, czyli dążeniem do poprawnej artykulacji głosek. Jednak w przypadku małych dzieci z ryzykiem SLI powinien być to ostatni etap terapii. Wcześniej należy zająć się usprawnianiem i rozwijaniem innych aspektów systemu językowego dziecka, np. wzbogacaniem słownictwa, zaś u starszych dzieci z SLI – poprawnością gramatyczną czy rozumieniem złożonych konstrukcji zdaniowych. Należy także pamiętać, że nauka komunikacji to nie tylko nauka języka, ale także społecznych i sytuacyjnych reguł używania go, umiejętności prowadzenia dialogu, wyjaśniania nieporozumień językowych itp.